1 OVERDENKERTJES: 'DISCRETIE' ESSAY OVER EEN VERGETEN DEUGD

​

Is discretie een vergeten deugd? Is ze te nederig en te bescheiden?

Wat is de kracht van terughoudendheid?

Hoe ervaar jij dit? Welk belang hecht jij eraan?

Wat is een maatschappij zonder discretie?

Allemaal vragen die bij mij oppoppen bij het lezen van de inleiding van dit essay.

"Discretie is het vermogen om zich nu eens wel en dan weer niet met de zaken van de wereld bezig te houden. Ze is dus een vorm van mentale souplesse en in die zin verschilt ze van verlegenheid of introversie. Discretie ... is een existentiële keuze die iemand steeds opnieuw moet maken. Discretie ... is een betrokkenheid die zich niet uitdrukt in opdringerigheid maar in rustige aandacht."

 

2 OVERDENKERTJES: Discretie vereist zelfkennis

uit: 'Discretie' van Peter Venmans

Peter Venmans beschrijft de visie van Gracian in zijn tijd uiteraard.

"Weten wat u wel en niet moet zeggen in de omgang met anderen. Hieruit blijkt uw gehalte als mens."

Baltasar Gracian

De ideale discrete man die Gracian op het oog heeft, is dus niet op de eerste plaats een hoveling.

"Aan het hof kun je wel discrete personen aantreffen maar het merendeel van de hovelingen is alleen maar uit op MACHT en UITERLIJK VERTOON. Ze hebben vaak de schijn mee, ze zijn misschien wel machtig, maar als persoon stellen ze niets voor. De ware discrete persoon is iemand die de schone schijn van anderen kan doorzien en die zelf over voldoende inhoud beschikt. ... Het allerbelangrijkste is echter dat hij zijn ZELFKENNIS ontwikkelt." p.67

​

 

 

3 OVERDENKERTJES:
DISCRETIE WIL NIET VEROVEREN en kan tegelijk HYPOCRIET zijn

 

"Terughoudend zijn over jezelf is een vorm van kiesheid jegens de persoon die je voor je hebt; het bewijst dat je zijn of haar plaats niet wil innemen. Discretie wil NIET VEROVEREN.

....

Vaak is de motivatie om zich discreet te gedragen voornaam en nobel, namelijk om de ander niet te vervelen, om hem gezichtsverlies te besparen of om hem de ruimte te geven om zichzelf te ontwikkelen, maar het nastreven van het eigenbelang valt nooit helemaal uit te sluiten als motief. Dat geeft discretie ook iets POTENTIEEL HYPOCRIETS." p. 52

 

 

4 OVERDENKERTJES: WE are no ISLAND - ENTIRE OF ITSELF

​

"Onze indiscrete, manipulatieve houding tegenover de wereld heeft eeuwenoude evenwichten VERSTOORD en natuurlijke bronnen UITGEPUT. En wanneer traditionele samenlevingsverbanden vervangen worden door een continue strijd en competitie en op die manier het kostbare sociale weefsel aangetast wordt, ontstaan er allerlei burn-out- en depressie-epidemieën en andere UITPUTTINGSVERSCHIJNSELEN.

De grootschalige ecologische en humanitaire crisissen van onze tijd tonen aan dat er iets grondig verkeerd zit met ons mensbeeld of minstens dat we ons MENSBEELD zullen moeten BIJSTELLEN als we willen overleven of beter leven.

...

De mens is geen ATLAS, zoals Rand dacht, geen monadisch individu, geen island - entire of itself.

Het omgekeerde is waar: de mens is allereerst, vanaf het prille begin, een door en door werelds wezen.

We zijn een HOMO MUNDANUS, idee van de Duitse filosoof Wolfgang Welsch. ...

De mens maakt deel uit van zijn omgeving en die omgeving maakt deel uit van hem. Antropologie - de wetenschap van de mens - is daarom ecologie - de wetenschap van de omgeving. De mens is niet zoiets als een 'ongevederde tweevoeter' maar bestaat uit een beschrijving van de wereld waarin mensen leven en van de verhoudingen waarin ze opgenomen zijn."

p. 136-137

 

5 OVERDENKERTJES: EENZAME ATLASSEN

​

"Atlassen zijn sterke, zelfbewuste individuen die ooit een ambitieus plan opgevat hebben. Ze willen een spoorwegnet aanleggen dat het hele continent overspant, de grootste metaalproducent ter wereld worden of de hoogste wolkenkrabbers bouwen die iemand ooit ontworpen heeft. Deze megalomane plannen zullen ze rücksichtlos ten uitvoer brengen, zonder rekening te houden met het feit dat ze de wereld met anderen delen.

Atlassen schrijven hun successen alleen aan zichzelf toe, erkennen geen falen en weigeren te geloven dat ze op allerlei manieren afhankelijk zijn van netwerken." .... p. 135

Wees dus behoedzaam voor politici die zich als Atlas gedragen.

  

6 OVERDENKERTJES: Discretie en ongehinderde zelfexpressie

​

"We zijn meer dan ooit zichtbaar voor elkaar. We leven in een indiscrete, opdringerige tijd, waarin we voortdurend verleid worden om binnen te kijken in het leven van anderen en met onszelf te koop te lopen. ...

Waarom blijft DISCRETIE desondanks BELANGRIJK voor ons?

Hoe komt het dat discretie blijkbaar uit de gratie geraakt is?

Waarom koos de moderniteit voor TRANSPARENTIE, AUTHENTICITEIT en ongehinderde ZELFEXPRESSIE en heeft ze het moeilijk met halftinten, met grijs op grijs en met het bewaren van geheimen?" p 96-97

 

7 OVERDENKERTJES:
MEER BURGERZIN is NIET gegrond op LIEFDE, WEL op VRIENDSCHAP en DISCRETIE

​

"Bij de mensen die het goed menen met de wereld hoor je vaak oproepen tot een GROTERE GEMEENSCHAP, zelfs tot LIEFDE VOOR elkaar. Als we maar wat meer van elkaar zouden houden ....

Na de terreuraanslagen in Brussel op 22/03/24 draaide men vaak het liedje 'Quand on n'a que l'amour' van Jacques Brel, maar dat was ook een uiting van onmacht.

Klopt het wel dat wij alleen de liefde hebben om ons tegen het blinde geweld te verzetten?

Kan liefde echt de wereld redden?

Moeten wij überhaupt van elkaar houden om te kunnen samenleven? Of is het misschien al genoeg dat we elkaar verdragen en daarbij een zekere discretie in acht nemen?

Met AMOR MUNDI bedoelde Hannah Arendt geenszins de romantische, passionele liefde die gericht is op een samensmelting van de zielen en volkomen eensgezindheid. Een dergelijke EXCLUSIEVE LIEFDE is zelfs per definitie ONWERELDS, omdat ze de geliefden opsluit een een passionele cirkel en hen afzondert van de wereld.

...

Bij AMOR MUNDI gaat het niet om samenleven met gelijkgezinden of bekenden, met leden van dezelfde groep, maar MET ONBEKENDEN met wie je eenzelfde ruimte deelt zonder dat je per se men hen te maken krijgt. Deze vreemden zijn potentiële vijanden of potentiële vrienden, maar in wezen zijn ze alleen maar VREEMD.

Dat is de reden waarom de menselijke PLURALITEIT niet gegrond kan worden op liefde: daarvoor ontbreekt simpelweg de basis. Er is te weinig effectieve gemeenschappelijkheid.

.... Samen handelen en met elkaar spreken, vereist geen liefde, alleen de bereidheid om elkaar tegemoet te treden het gesprek aan te gaan. Het gesprek beginnen is volgens Arendt geen uiting van liefde maar van VRIENDSCHAP.

...

Vriendschap veronderstelt ook NIET per se GELIJKGEZINDHEID maar bestaat vaak bij GRATIE van het VERSCHIL. Wat vriendschap zo waardevol maakt, is dat je vriend een ander is die je je niet zomaar kunt toe-eigenen en van wie je niet automatisch de zegen krijgt.

Echte vriendschap is het cultiveren van de WEDERZIJDSE AFSTANDELIJKHEID; het wonder ervan is dat je als twee unieke, van elkaar verschillende personen toch altijd weer met elkaar IN GESPREK gaat."

p. 146 - 147

 

8 OVERDENKERTJES:
HOE verhoudt zich DE PUBLIEKE ZAAK tot mijn PRIVEBELANG?

​

"Amor Mundi veronderstelt dat men bereid is om soms het zelfbelang ondergeschikt te maken aan GEMEENSCHAPPELIJKE BELANGEN, maar nooit op gedachteloze wijze, nooit uit gehoorzaamheid of zelfopoffering.

In zijn engagement voor een publieke zaak mag het individu zichzelf NOOIT zomaar WEGCIJFEREN, want hij moet juist zijn OORDEELSVERMOGEN behouden. Bovendien moet het individu zichzelf ook beschermen tegen de druk van het collectief of gewoon tegen de aanmatiging van de wereld.

Amor Mundi veronderstelt dat men veel, maar niet alles geeft.

....

Arendts lof van de OPENBAARHEID is dus geen onverkorte lof van het totale verschijnen. Mensen hebben ook DISCRETIE nodig, louter uit zelfbescherming en ter wille van de vitaliteit van het leven zelf.

Daarom moeten ze de KUNST leren van het HEEN en WEER: afwisselend zich AFZONDEREN en zich VERTONEN, soms AFSTAND nemen maar soms ook NADERBIJ komen."

 p. 150 - 152

 

 

9 OVERDENKERTJES: 'LIEFDE VOOR DE WERELD'

​

Hoe actueel kan het zijn bij het aanschouwen van de verkiezingsuitslag!!!!

"We moeten ons ervan bewust zijn dat we als mensen telkens terechtkomen in een wereld die ouder is dan wij zijn en die we niet zelf gemaakt hebben.

Arendt verzet zich hiermee TEGEN de RADICALE en TOTALITAIRE geesten die denken dat alles mogelijk is. Ofschoon dit ook weer niet betekent dat niets meer MOGELIJK is en dat we het gekregene onvoorwaardelijk moeten omhelzen.

In tegenstelling tot AMOR FATI waar Nietzsche voor pleitte en die fanatieke overgave eist, houdt AMOR MUNDI altijd een oordeel in. We kunnen zowel 'ja' als 'nee' zeggen tegen wat we OP ONS BORD krijgen. Soms stemmen we in met wat ons overkomt, maar evengoed verzetten we ons uit liefde voor de wereld tegen een situatie die we onaanvaardbaar binden." p. 140

 

10 OVERDENKERTJES: PRIVACY EN INTIMITEIT versus OPENBAARHEID

​

"We zijn als mensen wereldse, dit wil zeggen, relationele wezens. 'No man is an island - entire of itself; every man is a piece of the continent, a part of the main" John Donne (1624)

Omdat we met zeer VELEN dezelfde BEPERKTE RUIMTE delen, hebben we elkaar voortdurend nodig. We hebben, ondanks onze tegenstellingen, veel GEMEENSCHAPPELIJKE belangen. En om een volwaardige persoon te worden, zijn we bovendien van anderen AFHANKELIJK. Als we iemand willen zijn, moeten we ons tonen, moeten we GEHOORD en GEZIEN worden.

Die behoefte aan openbaarheid is echter SLECHTS DE HELFT van het verhaal. Er is ook een deel in ons dat ONZICHTBAAR is en dat beter ook grotendeels onzichtbaar blijft: ons innerlijke leven, onze gevoelens, ons denken, onze verbeelding.

Mijn vermoeden is dat we weliswaar veel met anderen kunnen DELEN, maar toch NIET ALLES. Iets moeten we voor onszelf houden, hoe moeilijk dat 'iets' ook te definiëren is.

Liefde voor de wereld is prachtig, maar kan niet onvoorwaardelijk zijn. Als we onze PRIVACY en INTIMITEIT niet in ere houden verliezen we onze ziel.

Daartoe dient discretie: om onze GEHEIMEN te koesteren en daardoor MENSELIJK te blijven." p. 132-133

 

11 OVERDENKERTJES: DISCRETIE is een ware KUNST

 

"Discrete levenskunst is echt een KUNST en GEEN strenge WETENSCHAP. Dat komt opnieuw omdat discretie over menselijke relaties gaat met een hoge mate aan COMPLEXITEIT en onvoorspelbaarheid. Discretie is geen zaak van het volgen van procedures of het toepassen van ondubbelzinnige regels. Er is ACTIE voor nodig, EMPATHIE, inlevingsvermogen.

Peter Venmans bespreekt daarna 6 DISCRETE MOTIEVEN:

NAUWGEZETHEID: de bereidheid om de feiten helder te krijgen, om details te onderscheiden en de waarheid te nuanceren

NUANCERINGSVERMOGEN: bv. Mozart, een meester in de nuance die tegenstellingen tegenover elkaar kon uitspelen

SPREZZATURA: de moeiteloosheid, luchtigheid, geenszins zwaarwichtig, leven met zwier en speels gemak

EPOCHE: opschorting en uitstel van oordelen, tot je absolute zekerheid vindt

TOLERANTIE: het verdragen wat moeilijk te verdragen is

GALANTERIE: gaat om de relatie in stand houden door openhartigheid en hoffelijkheid

uit: 'Discretie' van Peter Venmans; p. 172 - 199

 

12 OVERDENKERTJES:  Waarom discretie belangrijk is

​

Hoofdstuk 4:

"SAMENLEVEN is nooit eenvoudig, want wat de een wil, wil de ander niet; BELANGEN zijn vaak TEGENSTRIJDIG. Daarbij komt dat zelfs samenleven met jezelf NIET ALTIJD GEMAKKELIJK is, omdat je nooit helemaal samen valt met jezelf. Waar vindt men een onveranderlijk mens, zoals Marcus Aurelius al verzuchtte? En waar vindt men een mens die zichzelf goed kent?

Gelukkig lukt samenleven heel vaak wel, ondanks alle INSPANNINGEN, die overigens ook VERRIJKEND kunnen zijn en in zekere zin NOODZAKELIJK om een goed leven te leiden. En natuurlijk zijn er ook heel wat problemen die je wel kunt oplossen door middel van techniek of goed onderwijs.

Discretie dient er vooral toe om de TEGENSTELLINGEN NIET OP DE SPITS te drijven en vreedzame oplossingen te bedenken maar ze is er ook voor de ONOPLOSBARE PROBLEMEN die je gewoon moet UITHOUDEN met elkaar.

...

Discretie lost dus niet alle problemen op, maar ze kan spanningen minderen, overbodige wreedheid vermijden en de wereld een beetje meer leefbaar maken." p. 131

Hoe discreet zijn onze leidinggevenden? Onze politici?

Wie belooft alles op te lossen, bedriegt zichzelf en de toehoorder?

 

13 OVERDENKERTJES: Discretie en de groei van de almachtsfantasie

​

Christopher Lasch (1932-1994) analyseert in zijn klassieke boek The Culture of Narcissism is het ik ook narcistisch.

"Als de redenering van Lasch klopt en wij zijn MET ZIJN ALLEN onder de druk van de tirannie van de intimiteit MEER NARCISTISCH geworden, ziet het er niet goed uit voor de discretie.

Een narcist is niet meer in staat om zich discreet te gedragen. Hij ondervindt de DWANG om altijd in het openbaar te verschijnen en BEWONDERD te worden. Dat is de paradox van de narcist: enerzijds waant hij zich ALMACHTIG en heeft hij het gevoel dat hij alles kan, omdat de wereld geen weerstand meer biedt; anderzijds is hij juist AFHANKELIJK van de erkenning door anderen en kan hij niet zonder applaus leven. (Het is vrijwel onmogelijk om hierbij niet aan de persoonlijkheidsstructuur van Trump te denken.)

Discretie veronderstelt dan weer dat men zich kan losmaken van de almachtsfantasie van het ik; Wie discreet is, laat de illusie van absolute soevereiniteit varen, maar KIEST wel AUTONOOM voor zelfbeheersing, respect en geciviliseerde vormen van altruïsme". p.128

​

 

14 OVERDENKERTJES: Ben jij een discrete gastvrouw/man?

​

Idee van Pierre Zaoui, hedendaagse filosoof

"De gastvrouw trekt zich even in de keuken terug om het volgende hapje voor te bereiden en van een AFSTAND ziet ze hoe de gasten volop aan het praten zijn zonder dat zij zelf het gesprek moet onderhouden. Het avondje is geslaagd wanneer de gasten zich zonder haar amuseren. Een goede gastvrouw maakt zichzelf niet compleet onzichtbaar maar begrijpt wanneer ze bij de gasten moet zijn en wanneer ze zich even kan terugtrekken. Bij een feest staan immers de GASTEN CENTRAAL, niet wie hen heeft uitgenodigd."

"Personen die zich discreet opstellen, genieten van wat er gebeurt ZONDER dat ze zelf de BEHOEFTE voelen om in het MIDDELPUNT van de belangstelling te staan. Ze zijn niet discreet teneinde er zelf voordeel uit te halen maar GUNNEN ANDEREN de RUIMTE om gelukkig te zijn. ZELF GENIETEN ze daar ook wel van, maar altijd via een omweg en op een stille manier. Discretie heeft dus INDIRECT met GELUK te maken.

Ze is geen vorm van opzichtig en eigengereid geluk, niet iets waar je met de volle inzet van al je krachten naar kunt streven, maar een rustige en bescheiden, maar toch diepe vreugde - une joie profonde, schrijft Zaoui."

​

 

15 OVERDENKERTJES: HET DUBBELZINNIGE van DISCRETIE

​

"Men kan ZICH INHOUDEN uit respect voor een ander maar ook uit tactische overwegingen, om er alleen maar ZELF BETER van te worden.

Het onderscheid tussen deze 'GOEDE' en 'SLECHTE' discretie is echt niet zo duidelijk. Vaak gaat het bij discretie om gemengde belangen: beide partijen, zowel de ander als ikzelf, hebben er BAAT bij dat de zaken niet op de spits gedreven worden en dat er een veilige ruimte ontstaat waarin iedereen kan gedijen. De ANDER wordt gerespecteerd in zijn ANDERS-ZIJN maar ZELF ben je ook BESCHERMD door de afstand die je in acht neemt. Discretie is op haar best dan ook GEEN PURE ZELFZUCHT maar ook GEEN PUUR ALTRUÏSME.

Het risico dat discretie ONTAARDT in geheimhouding en HUICHELARIJ louter ten voordele van jezelf is evenwel nooit helemaal te vermijden." p. 57

 

16 OVERDENKERTJES: Extraversie en introversie versus discretie

​

"Extraversie en introversie zijn TWEE MANIEREN van zijn, twee neutrale persoonlijkheidskenmerken. ...

In tegenstelling wat bepaalde auteurs beweren, hoeven we introversie echter NIET als een PROBLEEM te beschouwen. Het is gewoon de MANIER waarop iemand IN HET LEVEN staat.

Introverte mensen houden het liever rustig. Ze brengen bij voorkeur hun avonden thuis door en gaan niet zo graag naar feestjes, maar dat is niet problematisch. Wel een probleem daarentegen hebben VERLEGEN MENSEN. Die zijn BANG voor sociaal contact.

Introverten moeten hoogstens hun TEGENZIN OVERWINNEN als ze niet onder een feestje uit kunnen, terwijl verlegen mensen ook nog eens hun angst moeten overwinnen. Introverte mensen vinden gezelschap vaak vervelend, maar verlegen mensen hebben daarbij nog eens LAST van SCHAAMTE.

...

Ongeveer de helft van de bevolking is volgens de definitie van Jung eerder introvert, dus als je aan al die mensen kunt WIJSMAKEN dat ze een PROBLEEM hebben, is er een GROTE MARKT voor de zelfhulp en de therapie."

uit: 'Discretie' van Peter Venmans; p. 162 - 163

 

17 OVERDENKERTJES:

DISCRETE LEVENSKUNST is op de EERSTE PLAATS SAMENLEVINGSKUNST

"In tegenstelling tot de nieuw-kapitalistische, rationalistische levensplanning (het ik als ondernemer) VERTREKT discrete levenskunst dus NIET van een ASSERTIEF ik dat na grondige ZELFANALYSE klaar is om de wereld te veroveren.

De centrale vraag is NIET langer 'wie ben ik?' MAAR 'waar sta ik?';

NIET 'wat kan ik?' MAAR 'wat is mijn wereld?'

Discrete levenskunst begint bij plaatsbepaling

hoe ben ik ingevoegd in de wereld, in welke relaties ben ik betrokken,

hoe me te verhouden tot de bekende en onbekende mensen met wie ik dezelfde ruimte deel?

Discrete levenskunst gaat over wat er zich tussen ons bevindt, over het openhouden van de ruimte, en is op de eerste plaats SAMENLEVINGSKUNST."

uit: 'Discretie' van Peter Venmans;

p. 169 - 170